ՏԶԿԱՆԵՓ - RICINUS - КЛЕЩЕВИНА

Պատկանում է իշակաթնուկազգիների (Euphorbiceae) ընտանիքին։ Հայրենիքը Կենտրոնական Աֆրիկան է և արևադարձային Ամերիկան։ Տզկանեփը բազմամյա բույս է, սակայն մեր կլիմայական պայմաններում մշակվում է որպես միամյա։ Ըստ Վ. Գ. Տուվինցևի տվյալների, տզկանեփը Ամերիկայում հասնում է 10 մ. բարձրության, նմանվելով սովորական ծառերի։ Մշակության մեջ հայտնի է սովորական տզկանեփը (Ricinus communis L.) իր այլ տեսակներով, որոնցից R. C. Sangvineus֊ի փայլուն տերևները արնակարմիր գույն ունեն։
Կարմիր են նաև ծաղիկներն ու ցողունը։ բույսի բարձրությունը մեր պայմաններում հասնում է 2—2,5 մ֊ի, R. C. zanzibariensis Hort-ի բարձրությունը նորմալ պայմաններում հասնում է մոտավորապես 3-3,5 մ-ի, տերևները նմանվում են արալիա Զիեբոյդիի տերևներին, ունեն կանաչ գույն։ Վերջերս Կուրանի ՎԻՐ-ի փորձակայանում ստացվել է տզկանեփի դեկորատիվ նոր ձև, որն անվանվել է Կազաչկա։ Ցողունը և Ճյուղերը կարմրափայլ, մուգ դարչնագույն են, տերևները կանաչ են, կարմիր ջղերով։ Ծաղկաբույլերի բարձր կանգնած կարմիր, փայլուն ողկույզները զուգակցվում և հիանալի ներդաշնակություն են կազմում մուգ կանաչ, կարմրավուն, խոշոր տերևների հետ։ Մատղաշ տերևները կարմրամանուշակագոլյնեն, որոնց ատամիկների ծայրերը վերջանում են սպիտակ կետերով։ Պտուղները փայլուն կարմիր գույն ունեն, որը պահպանվում Է մինչև նրանց հասունացումը։ Սերմերը սովորական տզկանեփի սերմերի համեմատությամբ խոշոր են և ավելի մուգ գույնի։ Մեր ուսումնասիրություններըցույց են տվել, որ Երևանի պայմաններում այդ բույսերը կարող են հասնել մինչև 3 մ բարձրության։ Թփի գեղեցկության շնորհիվ խորհուրդ Է տրվում տնկել մարգախոտի ֆոնի վրա որպես առանձնյակ (սոլիտեր) կամ խրմբերովի 3-4-ական հատ։ Օգտագործվում Է նաև մեծ տրամագիծ ունեցող ցածրադիր ծաղկաթմբերում՝ խմբով, շրջեզերված միջին բարձրություն ունեցող համապատասխան ծաղկաբույսերով։
Տզկանեփը գերադասում Է արևոտ հողամասեր, որտեղ պետք Է տնկել բույսը բույսից մեկ մետր հեռավորության վրա։ Փոքր խմբերում կարելի Է նաև տնկել 80 սմ հեռավորության վրա ։ Խոնավության նկատմամբ պահանջկոտ Է։ Աճում Է բավական արագ։ Ջերմատներում ցանքը խորհուրդ Է տրվում կատարել փոքր թաղարների մեջ, մեկական հատիկով, մարտի վերջերին։ Այնուհետև, առանց նախասածիլում կատարելու, բույսը թաղարից կարելի Է հանել իր հողագնդիկով և տնկել գրունտում։ Տզկանեփի ցանքը կարելի Է կատարել նաև ուղղակի բաց գրունտում։ Առանձնապես լավ Է աճում սննդանյութերով հարուստ, բերրի հողերում։
Սերմն ունի խոշոր տզի ձև, առանց ոտիկների, գույնը փայլուն մոխրագույն կամ բաց դարչնագույն Է, խզբզված, մուգ դարչնագույն բծերով։ Մեկ գրամում պարունակվում է 3 հասփկ։ Չնայած իր մեջ պարունակող բուսայուղին (լուծողական յուղ), ծլունակությունը պահպանում է 1-2 տարի, ծլում է 18— 20 օրվա ընթացքում։