Միամյա խոտաբույս է, պատկանում է աստղածաղկազգիների ընտանիքին: Ցողունն ուղղաձիգ է, չճյուղավորված կամ ճյուղավորված, տերևները խոշոր են, 15 սմ երկարությամբ, 3-4 սմ լայնությամբ, ծածկված մազմզուկներով: Ներքևի տերևները համարյա թիակաձև են, նստադիր, իսկ վերևինները երկարավուն են, նշտարաձև: Ծաղկազամբյուղը կազմված է երկու տեսակ ծաղիկներից: Կողքերի ծաղիկները լեզվային են, նարնջադեղնագույն, իսկ ներսայինները` խողովակաձև են, դեղին, երկսեռ: Պտուղը տափակ սերմնարան է: Ծաղկում է հունիսից մինչև հոկտեմբեր ամիսները:
Քիմիական բաղադրությունը: Վաղենակը պարունակում է եթերայուղ, սապոնին, կալենդուլային նյութեր` կարոտին, վիլլաքսանտին, ռուսիքսանտին, լորձ, ֆերմենտներ, ալկալոիդներ, խեժանյութեր, օրգանական թթուներ, դաբաղանյութեր և դառը նյութեր:
Օգտագործման եղանակները: Բժշկության մեջ օգտագործել են թա-րախային բորբոքումների, մաշկային ցանի, որքինի, ոտքերի արյան անոթների հիվանդությունների, ստամոքսի և տասներկումատնյա աղիքի խոցերի, ստամոքսի լորձաթաղանթի բորբոքման, չարորակ ուռուցքների բուժման համար:
Հայկական բժշկության մեջ վաղենակն օգտագործել են ստամոքսի և տասներկումատնյա աղիքի խոցերի և բորբոքումների, լյարդի և լեղապարկի բորբոքումների, սրտի ռիթմի խանգարման հետևանքով առաջացած զարկերակային արյան ճնշման բարձրացման, լնդախտի, չարորակ ուռուցքների բուժման համար:
1. 20 գ վաղենակի ծաղիկների վրա ավելացնել 300 մլ նախօրոք եռացրած 60 աստիճանի ջուր, թողնել չորս ժամ, քամել և ամբողջ օրվա ընթացքում խմել` ստամոքսի և տասներկումատնյա աղիքի խոցերի և բորբոքումների, դաշտանի խանգարումների հետևանքով առաջացած զարկերակային արյան ճնշման բարձրացման, սրտի ռիթմի խանգարման, լյարդի և լեղապարկի բորբոքումների, չարորակ ուռուցքների պատճառով առաջացած ընդհանուր թունավորման բուժման համար:
2. Վաղենակի ծաղիկներն աղալ, քամել և մզվածքից օրը 3 անգամ 30-40 կաթիլ խմել` վերը նշված հիվանդությունների բուժման համար:
Վաղենակի ծաղիկների մզվածքի թրջոցներով կարելի է բուժել նաև մաշկային ցաները և թարախակալված վերքերը: