ՊԱՏԵՆԵՆԻ - COLEUS - КОЛЕУС

Պատկանում է շրթնածաղիկների ընտանիքին։ Հայրենիքը Հնդկաստանը և Ինդոնեզիան է (ճավա կղզի)։ Բազմամյա է, նման է վայրի վիճակում աճող եղինջին, այն տարբերությամբ, որ նրա տերևները գունեղ են և, բացի այդ, ձեռքով հպվելիս չի դաղում։ Պատենիների ցեղը իր մեջ ընդգրկում է մոտավորապես 120 տեսակներ, որոնց մի մասի հայրենիքն էլ արևադարձային Աֆրիկան է։ Դրանք գնահատվում են ոչ թե ծաղիկների, այլ տերևների գեղեցիկ գունեղությամբ։
Պատենենին առաջին անգամ Եվրոպայում երևացել է 1850 թվականներին, այդ բույսի առաջին սորտերը և ձևերը ստեղծել է գերմանացի օրիգինատոր Վալյեն։ Պատենենիները ներկայումս մշակվումեն ջերմատներում, սենյակային պայմաններում, ծաղկայինձևավորումներում։
Բնակարանային պայմաններում մշակելու համար շատ հարմար է օգտագործել Ռենելտի պատենենու ձևերը C. rehneltianus, որը բերվել է Ցեյլոն կղզուց 1914 թվականին։ Այդ տեսակի և դրա պարտեզային ձևերի շիվերը, աճելով երկարում, կախվում են, տերևները փոքր են, շատ գունեղ, օգտագործվում են որպես ամպելային բույսեր։ Ոպեսզի իր գունեղությունը չկորցնի, ձմեռ ժամանակ բույսը պետք է տեղավորել սենյակի ամենալուսավոր տեղում։ Մյուս տեսակներից դեկորատիվ ծաղկեգործության մեջ օգտագործվում են ծաղկեթմբերի և ղևանդների ձևավորումներում։ Այդ նպատակի համար ցանկալի է օգտագործել միայն միամյաները, իսկ երկամյաները կամ բազմամյաները օգտագործվում են գեղեցիկ խմբավորումներոււմ և որպես առանձնյակներ (սոլիտեր) գազոնի ֆոնի վրա։
Ծաղկային ձևավորումներում օգտագործվում է պատենենի Վերշաֆֆելտի տեսակը (C. verschaffelti Lem.), որն ունի արնակարմիր թավշանման տերևներ, եզրագծված կանաչ շերտով։ Առանձին սորտերից օգտագործվում են պատենենի Հեռոն (C. Hero), մուգ-մանուշակագոյն տերևներով, Մարիա-Բոշեն (C. Marie Bocher) դեղին ոսկեգույն տերևներով, Ցուլկեն (C. Juhlke), թավշանման կարմիր տերևներով ու ոսկեգույն եզրագծերով և այլն։
Բազմացվում է սերմերով և կտրոններով։ Կտրոնները սովորաբար վերցնում են ջերմատներում թաղարների մեջ ձմեռող մայրակներից։ Ցանքը կատարվում է փետրվարի սկզրներին, 15—18° ջերմության պայմաններում։ Սերմերը ծվում են 10—12 օրվա ընթացքում։ Նախասածիլումը կատարում են արկղերում, որից հետո փոխադրում 7 սմ-անոց թաղարների մեջ։ Հետագայում իր հողագնդիկով տնկում են ծաղկանոցի նախատեսված տեղում, բույսը բույսից 15—20 սմ հեռավորության վրա։ Կտրոններով բազմացման լավագույն ժամկետն է փետրվարի վերջերից մինչև մարտի 15-ը։
Բարենպաստ պայմաններում, երբ ջերմատանը օդի ջերմությունը 18—20° է, կտրոնները սովորաբար արմատակալում են 12—16 օրվա ընթացքում։ Խիտ ճյուղավորված թփիկներ ստանալու նպատակով անհրաժեշտ է չորրորդ կամ հինգերորդ տերևից վերև ցողունները ծերատել։ Ջերմասեր և լուսասեր է։ Հողի նկատմամբ այնքան էլ պահանջկոտ չէ, սակայն լավ է աճում սննդանյութերով հարուստ, պարարտ հողում։ Բարձր արդյունք է տալիս ամառվա ընթացքում թարմ գոմաղբից պատրաստված կոյաջրով 2—3 անգամ պարարտացնելը։
Տերևների վառ գույնը պաշտպանելու և այն ավելի ուժեղացնելու նպատակով կարիք է զգացվում բույսը պարարտացնել ազոտական պարարտանյութով։ Ջուրը տրվում Է առատ, միայն պետք Է աշխատել, որ տերևների վրա չթափվի, որովհետև փոշին նստելով թրջված տերևների վրա գույնը կխունացնի։ Այ՛դ պատճառով, ջուրը պետք Է տալ հողի երեսից, կամ ջրել ռետինե խողովակով, միայն գիշերները։