ԽԱՂՈՂ - ВИНОГРАД

Պատկանում է խաղողազգիների ընտանիքին, փաթաթվող թուփ է: Խաղողի որթի վերերկրյա հիմնական մասերն են` բունը, թևերը, բերքատու և փոխարինող մւստները: Խաղողի մատը բաղկացած է հանգույցներից և միջհանգույցներից: Հանգույցները բաժանվում են հատուկ թաղանթով, որը կոչվում է ստոծանի: Միամյա շիվերի հանգույցներում մի կողմից աճում է տերևը, իսկ հակառակ կողմից` ծաղ-կաբույլը կամ բեղիկը: Խաղողն ունի երեք տեսակ բողբոջներ` բջջաշիվային, ձմեռող և քնած: Տերևները խոշոր են, բաղկացած մոտավորապես 200 ծաղկից: Շաղիկները մանր են, կարճ, դասավորված, երկսեռ են: Պտուղները հատիկներ են, խմբավորված առանձին ողկույզներով: Ողկույզը բաղկացած է պտղակոթունից, սանրից և հատիկներից, որոնք ունեն մեկից երեք սերմ:
Քիմիական բաղադրաթյունը: Տերևները պարունակում են վիտամին կարոտին, տոկոֆերոլ, դաբաղանյութեր, կվերցիտին: Պտուղը պարունակում է գլյուկոզ, սւսխարոզ, օրգանական թթուներ, ներկանյութեր, պեկտինային նյութեր, վիտամիններ, միկրոտարրեր: Սերմերը և արմատը պարունակում են ինսուլինանման նյութեր:
Օգտագործման եղանակը: Բժշկության մեջ օգտագործել են բույսն ամբողջությամբ` արմատը և ամբողջ վերգետնյա մասը:
Հայկական բժշկության մեջ խաղողն օգտագործել են արյունահոսության, չարորակ ուռուցքների, ոսկրային հյուսվածքի բորբոքային հիվանդությունների, բորոտության, շաքարախտի, մտախանգարումների, ջրգողության, արյունախխման, միզասեռական օրգանների բորբոքումների, թարախակալված վերքերի, արգանդի խոցերի բուժման համար: 1. Սև խաղողի չամիչի կորիզները հանել, հետը խառնել պղպեղ և կորեկի ալյուրով տապակել: Ստացվածը մեղրով շաղախել և օրը 3 անգամ 200-ական գ ուտել` չարորակ ուռուցքների բուժման համար:
2. 0,5 կգ սև խաղողի չամիչի կորիզները հանել, խառնել 50 գ չաման, 250 գ բակլայի ալյուր, հավանգում ծեծել, քսել չարորակ ուռուցքներին և ոսկրացավի տեղերին` դրանց բուժման համար:
3. Խաղողի կորիզները աղալ, խնձորաթթվով շաղախել և օրը 3 անգամ 1-ական ճաշի գդալ ուտել` շաքարախտը բուժելու համար:
4. 500 գ խաղողի արմատի վրա ավելացնել 2 լ ջուր, եռացնել այնքան, մինչև մնա 1 լ, քամել և 3 անգամ 200-ական գ խմել` ջրգողության և մտախանգարումների բուժման համար:
5. 10 գ խաղողի ծաղիկներն աղալ, 10 գ մեղրով շաղախել և օրը 3 անգամ 1-ական ճաշի գդալ ուտել` ստամոքսի լորձաթաղանթի բորբոքման, արյունախխման, միզասեռական օրգանների բորբոքային հիվանդությունների, արգանդի խոցերի և արյունահոսության բուժման համար: Այդ նույնը կարելի է քսել թարախակալված վերքերին և բորոտ մաշկին` դրանց բուժման համար: