ՔԱՋՎԱՐԴ - ՊԻՈՆ - ԱՐՋԻ ՎԱՐԴ - ПИОН

Բազմամյա խոտաբույս է, պատկանում է գորտնուկազգիների ընտանիքին: Արմատը պալարային է, խիստ ճյուղավորված, որից դուրս են գալիս մի քանի ցողուններ: Տերևները խոշոր են, հերթական, վերջնամասերն ընդհանրապես ունենում են երեք ատամ, ծաղիկները շատ մեծ են, դրված են ճյուղավորված ցողունների գագաթին: Բաժակաթերթերը հինգ հատ են, ազատ: Պսակաթերթերը` 5-10, կարմիր գույնի, չմիակցված, առէջները բազմաթիվ են, պտղատերևները սովորաբար 3-4 հատ են, ամեն մեկը փակվում է առանձին և ստացվում է հավաքածու վարսանդ: Պտուղը հավաքովի է: Առանձին պտուղները բացվում են մեկ պտղային կարով: Ամեն մի պտուղ պարունակում է մի քանի սև, փայլուն սերմ: Ծաղկում է գարնան երկրորդ կեսին:
Քիմիական բաղադրությունը: Արմատները պարունակում են ալկալոիդներ, քիչ եթերային յուղ, գլուտամին, արգինին, տանին: Ծաղիկները պարունակում են ներկանյութեր, այդ թվում պեոնին, որը թունավոր է:
Օգտագործման եղանակները: Բժշկության մեջ օգտագործել են արմատը, ցողունը` տերևների հետ միասին, ինչպես նաև ծաղիկները և սերմերը: Բուլղարական բժշկության մեջ քաջվարդն օգտագործել են կապույտ հազի, թոքային խողովակահեղձուկի, հիստերիայի, ընկնավորության, ջրգողության, միզաքարային հիվանդության, թութքի բուժման համար:
Հայկական բժշկության մեջ քաջվարդն օգտագործել են մաշկի տակի և մկաններում առաջացած խուլերի, մտագարության, կրծքահեղձուկի, սրտամկանի մեռուկացման (ինֆարկտի), սիրտանոթային հիվանդությունների, թունավորումների, սեռական օրգանների բորբոքումների, ստամոքսի լորձաթաղանթի սուր և կրկնվող բորբոքումների, ճիճվակրության, բերանի գարշահոտության, գերթքարտադրության, արյունայի լուծի, միզաքարային հիվանդության դռներակի հիվանդության, ջրգողության, որքինի և լուսնոտության բուժման համար:
1. Քաջվարդի պտուղն աղալ, ցորենի կամ գարու ալյուրով շաղախել և օրը 3 անգամ 2-ական ճաշի գդալ ուտել` մաշկի տակ և մկաններում եղած խուլերի բուժման համար:
2. 5 գ քաջվարդի պտուղն աղալ, 10 գ մեղրով շաղախել և գինով խմել` մտագարության բուժման համար:
3. 200 գ քաջվարդի սերմն աղալ, 1 կգ մեղրով շաղախել և օրը 3 անգամ 2 ճաշի գդալ ուտել` սրտամկանի մեռուկացման, կրծքահեղձուկի, սիրտ-անոթային հիվանդությունների բուժման համար:
4. 100 գ քաջվարդի արմատն աղւսլ, վրան ավելացնել 1 լ գինու քացախ և հանդարտ կրակի վրա 20 րոպե եռացնել, ապա քամել և օրը 2 անգամ 1-ական ճաշի գդալ խմել` ստամոքսի սուր և կրնկնվող բորբոքումների, սեռական օրգանների բորբոքումների բուժման համար:
5. 500 գ քաջվարդի արմատն աղալ, վրան ավելացնել 3 կգ մեղր և հանդարտ կրակի վրա եռացնել, որից հետո օրը 3 անգամ 2-ական ճաշի գդալ ուտել` բերանի գարշահոտության, ճիճվակրության, գերթքարտադրության, արյունային լուծի, դիզենտերիայի, դռներակի հիվանդությունների, միզաքարային հիվանդության բուժման համար:
6. Քաջվարդի արմատն այրել և ծուխը շնչել` լուսնոտությունը բուժելու համար:
5 գ քաջվարդի արմատին խառնել 5 գ նռան կեղև, միասին աղալ, գինու քացախով շաղախել և քսել ոտքերին, մրջնաբույնին` դրանց բուժման համար: