ՍՊԱՆԴ - ՀԱՐՍԱԼ - ՎԱՅՐԻ ՍԱՏԱՊԱ-ԽՈԻՃԻԿ - ГАРМАЛА ОБЫКНОВЕННАЯ (МОГИЛЬНИК)

Բազմամյա խոտաբույս է, պատկանում է զուգատերևազգիների ընտանիքին, ունի մինչև 70 սմ բարձրություն: Արմատը հաստ է, բազմահանգուցանի, փայտացած, առանցքային, հողի մեջ թափանցում է 2,5 մ խորությամբ: Ցողունները բազմաթիվ են, մերկ, ուղղաձիգ, շատ ճյուղավորված, առատ տերևներով: Տերևները հերթադիր են դասավորված և կարճակոթուն են: Վերևի տերևները խոր կտրտված են 3-5 բաժին-ների: Տերևիկները թելանման են կամ գծանշտարաձև, ծաղիկները քիչ են, երկսեռ, դրված են վերևի տերևածոցերում, երկար ծաղկաոտիկների վրա: Բաժակը, գրեթե մինչև հիմքը, հինգ մասից է բաղկացած, թերթիկները նույնպես հինգ հատ են, լինում են սպիտակ կամ դեղնավուն: Առէջները 12-15 հատ են: Պտուղը կլորավուն, եռաբնային, բազմասերմանի տուփիկ է: Սերմերը դարչնագույն են, սեպաձև, արտաքինից ծածկված լորձաթաղանթով: Ծաղկում է ապրիլ ամսից մինչև ուշ աշուն: Պտուղները հասունանում են հուլիս-օգոստոս ամիսներին:
Քիմիական բաղադրությունը: Սպանդի սերմերը պարունակում են ալկալոիդներ, ներկանյութեր, ճարպայուղեր:
Օգտագործման եղանակները: Բժշկության մեջ օգտագործել են սերմերը:
Բուլղարական բժշկության մեջ սպանդն օգտագործել են պարկինսոնիզմի բուժման համար:
Հայկական բժշկության մեջ սպանդն օգտագործել են թոքային խողովակահեղձուկի, ստամոքսի, աղիքների, երիկամների, բորբոքային հիվանդությունների, լեղապարկի, խիթքի, պարկինսոնիզմի, լուսնոտության, բորի, խալերի, մաշկային բծերի, ոսկրացավության, մելամաղձոտության բուժման համար:
Սպանդը խիստ թունավոր բույս է: Բարձր դեղաչափերն առաջացնում են քնկոտություն, հոգնածություն, որոնք ուղեկցվում են զգայախաբությամբ և դոդով:
Սպանդը պետք է օգտագործել բժշկի խիստ հսկողությամբ:
1. Սպանդի սերմերը ծեծել և օրը 3 անգամ 1-ական գդալ 100 գ ազոխի մզվածքով խմել` թոքւսյին խողովակահեղձուկի, ստամոքսի, աղիքների, լեղապարկի, բորբոքային հիվանդությունների, երիկամների խիթքի, պարկինսոնիզմի բուժման համար:
2. 1 գ սպանդի սերմը ծեծել և խառնել 100 մլ ազոխի մզվածքի հետ և օրը 3 անգամ 1-ական ճաշի գդալ խմել` մելամաղձոտության, լուսնոտության, միզարտւսդրության պակասի բուժման համար: Այդ նույն պատրաստուկից թրջոցներ դնելով կարելի է բուժել բորը, մաշկային բծերը, խալերը, ոսկրացավությունը: Ըստ Ամիրդովլաթի, սպանդի հակաթույնը ազոխի մզվածքն է, փոխարինողը` բողկի սերմը, դաղձը կամ սամիթը: