ԽՆԿԵՂԵԳ - ՇԱՎԱՌԵՂԵԴ - АИР

Խնկեղեգը միաշաքիլ, բազմամյա խոտւսբույս է, պատկանում է նվիկազգիների ընտանիքին: Խնկեղեգի արմատը հաստ է` հորիզոնական դիրքով: Երկրորդային արմատը հաստ Է` հորիզոնական դիրքով: Երկրորդային արմատները ծածկված են մազմզուկներով: Արմատավզիկից փնջերով դուրս են գալիս նեղգծային, ամբողջական եզրերով, զուգահեռ ջղերով տերևները, որոնք ունեն 60-120 սմ երկարություն: Տերևը, կարծես, ծաղկավոր ցողունի շարունակությունն է: Ծաղկապատյանը հասարակ Է, կազմված Է 6 թերթիկներից: Թերթիկները փնջերով են, մի փոքր հաստացած և գագաթով թեքված դեպի ներս: Առէջները վեց հատ են, վերևի սերմնարանով, եռաբուն: Պտուղը երկարավուն է, բազմասերմանի, կանաչ կամ կարմիր գույնի:
Քիմիական բաղադրությունը: Խնկեղեգի երկրորդային արմատները պարունակում են եթերայուղ, ասկորբինաթթու և դառը գլիկոզիդ` ակորին: Տերևները հարուստ են եթերային յուղով, օսլայով, դաբաղանյութերով:
Օգտագործման եղանակը: Բժշկության մեջ օգտագործել են խնկեղեգի արմատը և տերևները:
Ռուսական բժշկության մեջ խնկեղեգն օգտագործել են լյարդի և երիկամների բորբոքային հիվանդությունների, սրտխփոցի, լեղապարկի բորբոքումների բուժման համար:
Հայկական բժշկության մեջ խնկեղեգն օգտագործել են թարախակալված վերքերի, մաշկային ցաների, ստամոքսաղիքային խիթքի, լուծի, հիստերիայի, արյունախխման, թոքային հյուսվածքի խոցերի, արգանդի ուռուցքների, բորբոքումների և արյունահոսության, ջրգողության, միզակասյության, ստամոքսաղիքային ուղու խանգարումների, սրտի ռիթմի խանգարման և լյարդի ուռուցքների բուժման համար:
1. Խնկեղեգի յուղից երեք կաթիլ կաթեցնել մեկ կտոր շաքարի վրա և օրը 3 անգամ օգտագործել` հիստերիայի և ստամոքսի խիթքի բուժման համար:
2. Խնկեղեգի տերևների 20 գ մզվածքի վրա ավելացնել 200 գ մեղրաջուր, խառնել, օրը 3 անգամ 100-ական գ խմել (ուտելուց կես ժամ հետո), արյունախխման, թոքային հյուսվածքի խոցերի բուժման համար: Տամպոնը թրջել այդ նույն խառնուրդով և դնել հեշտոցը` արգանդային արյունահոսության, բորբոքումների և ուռուցքների բուժման համար:
3. Խնկեղեգի արմատն աղալ, քամել, 15 գ մզվածքի վրա ավելացնել 200 գ մեղրաջուր և օրը 2 անգամ 150-ական գ խմել լյարդի և ստամոքսի ուռուցքների, միզակապության, ջրգողության սրտի ռիթմի խանգարման, մարսողական ուղում եղած խոցերի բուժման համար:
4. 10 գ խնկեղեգի արմատն աղալ, վրան ավելացնել 250 մլ եռացրած ջուր, թողնել 32 ժամ, քամել, օրը 2 անգամ, ուտելուց կես ժամ հետո, 100-ական գ խմել` սակավարյունության, լեղապարկի և երիկամների բորբոքումների, լուծի, ստամոքսի խիթքի բուժման համար: Թրջոցների ձևով կարելի է բուժել քրոնիկ վերքերը, մազարմատների բորբոքումները և մաշկային ցաները:
Ըստ Ամիրդովլաթի, խնկեղեգի հակաթույնը մատուտակն է, իսկ փոխարինողը` վարդը: