ՆԱՐԳԵՍ - NARCISSUS - НАРЦИСС

Պատկանում է նարգիզազգիների (Amaryllidaceae) ընտանիքին։ Նարգեսի ցեղը, որի հայրենիքն է Միջերկրական ծովի ավազանը՝ Հունաստան, Իտալիա, Ֆրանսիա, Ւսպանիա և Պորտուգալիա), իր մեջ ընդգրկում է մեծ քանակությամբ տեսակներ։ Սովետական Միությունում վայրի վիճակում կարելի է հանդիպել նարգեսի երեք տեսակների, որոնցից երկուսը աճում են Կովկասում, իսկ երրորդը՝ Կարպատյան լեռներում։Սոխուկավոր բույսերի մեջ առաջնակարգ տեղ է գրավում իր նրբագեղ տերևների ու գեղեցիկ ծաղիկների շնորհիվ։
Բոլոր տեսակի նարգեսները բաժանվում են երեք խմբի՝ նարգեսներ, տացետներ և ժոնկիլլաներ։ Դրանց պարտեզային ձևերը և սորտերը շատ-շատ են, որոնք առաջացել են մի շարք տեսակների տրամախաչման միջոցով։ Այսպես, օրինակ՝ N ponticus. L. և N. pseudo narcissus D. C. տեսակները տրամախաչված են N. odorus L. և N. Jonquilla L. և հարավ-եվրոպական այլ տեսակների հետ։ Նարգեսներն իրենց ծաղկակոթունի վրա կրում են մեկ, հազվադեպ երկու ծաղիկ, որոնք ըստ կառուցվածքի ստորաբաժանվում են հետևյալ ձևերի՝ խոշոր ածաղիկ փողրակավոր, մանր թագիկավոր, լիաթերթ։ Լիաթերթ սորտերից են Օրանժֆենիկսը և Վանսիոնը։
Տացետները ծաղկակոթունի վրա կրում են 5—7 մանր ծաղիկներ, կազմելով փոքրիկ ծաղկեփունջ, իսկ Ժոնկիլլայի ծաղկակոթունի վրա միաժամանակ ծաղկում են մի քանի մանր ծաղիկներ , արձակելով նարինջը հիշեցնող ուժեղ բուրմունք։ Ժամանակից շուտ ծաղկեցնելու և թաղարներում մշակելու համար օգտագործվում են հետևյալ նարգեսները Ժալբուս (սպիտակ), Գրանտ Սոլեյլ դ՝Օր, Վան֊սիոն, նարգես Կլյուսի, Տացետա Օրիենտալիս (Չինական սրբազան շուշան), Գոլդեն Սպուր, նարցիսսուս֊օդորուս գիգանտեուս, Բիկոլոր Էմպրեսս, նարցիսսուս պոետիկուս օրնատուս և այլն։ ժամանակից շուտ ծաղկեցման դեպքում առաջին երեքը ծաղկում են խիստ վաղ, իսկ մյուսները ավելի ուշ։
Բաց գրունտում մշակության մեջ հաճախ հանդիպում են N ponticus. L., N. pseudo-narcissus L. և N. incon-parabilis Mill, նարգեսներին։ նարգեսի գրեթե բոլոր տեսակներն ու սորտերն էլ Երևանի պայմաններում առանց ագրոտեխնիկական որևիցե միջոցառման ձմեռում են բաց գրունտում։ Բույսի մշակման աշխատանքները հիմնականում կայանում են հետևյալում։ նախ անհրաժեշտ է ընտրել արևուտ ու լուսավոր հողամասեր, թեթև ավազային, սննդանյութերով հարուստ ու լավ մշակված հողեր, ինչպես նաև պատրաստել առողջ ու բարձրորակ տնկանյութ։ Տնկումից առաջ սոխուկներր անհրաժեշտ է ուշադիր ստուգել և տեսակավորել, հիվանդները և թերի զարգացածնեըը առանձնացնելու նպատակով։ Տնկումն անհրաժեշտ է կատարել սեպտեմրեր ամսին և բույսի արմատակալումը արագացնելու նպատակով անմիջապես լավ ոռոգել։
Ելնելով հողի կազմությունից և սոխուկների խոշորությունից, տնկումը պետք է կատարել 10-15 սմ խորությամբ, բույսը բույսից 15—20 և շարքը շարքից 20—25 սմ հեռավորությամբ։ Խնամքի աշխատանքներից են քաղհանը, փխրեցումը։ պարարտացումը, ոռոգումը։ Սոխուկները նույն տեղում մնում են 4—5 տարի։ Երբ ծաղիկները սկսում են մանրանալ, անհրաժեշտ Է սոխուկները անմիջապեա հանել և տեսակավորելուց հետո վերատնկել։ Այդ աշխատանքը չի կարելի հետաձգել, քանի որ կարող են հանդես գալ փուչ ծաղիկներ, որը խիստ գցում Է բույսի դեկորատիվ առանձնահատկությունները։ Անհրաժեշտ Է պլանտացիաները հաճախակի ստուգել, այլասերված բույսերը հեռացնելու նպատակով։ Սոխուկները գրունտից սովորաբար հանում են այն ժամանակ, երբ բույսի տերևները ամբողջությամբ դեղնում են։ Հանման աշխատանքները անհրաժեշտ Է կատարել մեծ զգուշությամբ, որպեսզի սոխուկները չվնասվեն։ Հանված և տեսակավորված սոխուկները մինչև նոր տնկումը պահվում են զով, հեշտ օդափոխվող շենքերում, միապաղաղ ջերմության պայմաններում։ Նարգեսների շատ տեսակների և ձևերի սոխուկները անհրաժեշտ Է մաքրել, հեռացնել հին և պատառոտված թաղանթը, չորացած արմատիկները։ Այն սոխուկները, որոնք ունեն առանձին տակ և մեկ կողմից թեթևակի կպած են մայր սոխուկին, ազատ կարելի Է առանձնացնել, սակայն չպետք Է անջատել այն սոխուկները, որոնք, բացի սեփական թաղանթից, ծածկված են նաև մայր սոխուկի ընդհանուր թաղանթով։ Սոխուկները հանելուց հետո դրրանք պետք Է տեսակավորել հետևյալ խմբերի. 1․ խոշոր և փոքրիկ սոխուկները միակցված և պատված են մեկ ընղհանուր թաղանթով, 2. երկու և ավելի սոխուկները պատված են ընդհանուր թաղանթով (որոնք ընդունակ են ծաղիկ տալու), 3․ բոլորակաձև (սոխիկներ չունի), որը համարվում Է ամենալավ տնկանյութը, 4․ մայրակ սոխուկներ, մեկ կամ երկու կողմից նկատվող սոխիկներով, 5. մանր սոխիկներ, որոնք դեռ ընդունակ չեն ծաղկելու։
Տեսակավորվելուց հետո սոխուկները անհրաժեշտ Է դասավորել արկղերի մեջ ու փոխադրել համապատասխան տեղ, մինչև նոր տնկումը։