ԸՆԿՈՒԶԵՆԻ – ОРЕХ

Հսկա ծառ է, ոչ այնքան թանձր պսակով: Արմատային համակարգը շատ հզոր է: Բնի կեղևը սկզբում հարթ է, մոխրագույն, տարիքի հետ այն դառնում է գորշավուն: Տերևները խոշոր են, երկար կոթունով, չզուգավորված: Շաղիկները միասեռ են, աճում են նույն տեղում, որտեղ հետո գոյանում են տերևները: Շաղիկները ունենում են ծաղկապատյան, որը կազմված է 3-5 թերթիկներից և ունի 6-40 առէջներ: Պտուղը կլոր է, ծածկված կանաչ, հարթ, մսալի պտղապատյանով:
Քիմիական բաղադրությունը: Պարունակում է եթերային յուղի հետքեր` յուգլոն կոչվող յուրահատուկ նյութը և ներկանման նյութեր: Տերևներում կա եգիպտական հինա: Երիտասարդ պտղի կեղևում կա 450-1500 մգ % C վիտամին, պարունակում է նաև յոդ:
Օգտագործման եղանակը: Բժշկության մեջ օգտագործել են ընկուզենու արմատը և բնի կեղևը, ընկուզենու մումիան, ընկույզը, ընկուզենու սունկը:
Հայկական բժշկության մեջ օգտագործել են սննդախանգար խոցերի, արգանդի արյունահոսության, որքինի աղվեսացավի, գոտկային ցավերի, կոտրվածքների, արյունախխման, մարսողության ուղու խանգարման, լյարդի և փայծաղի բորբոքային հիվանդությունների, զարկերակային արյան ճնշման բարձրացման, ականջացավի, բերանի խոռոչի բորբոքումների, կրծքագեղձի ուռուցքների, միզակապության, վահանաձև գեղձի կենսագործունեության խանգարումների, երիկամների բորբոքումների բուժման համար:
1. Ընկուզենու միջնապատն այրել, մոխիրը գինով շաղախել և օրը 3 անգամ 1-ական թեյի գդալ կուլ տալ` արգանդային արյունահոսության բուժման համար: Կարելի է նաև մոխիրը շաղախել ձիթապտղի յուղով և քսել սննղախանգար խոցերին` դրանց բուժման համար:
2. Ընկուզենու կեղևն այրել և մոխիրը ցանել խոցերի, սննդախանգար խոցերի, վերքերի վրա` դրանց բուժման համար:
3. 40 գ ընկուզենու արմատի կեղևի վրա ավելացնել 0.5 լ ջուր և լավ եռացնել: Ամեն անգամ ուտելուց հետո 50-ական գ խմել` գոտկային ցավերի, կպչուն խորխի բուժման համար:
4. Վերցնել ընկուզենու արմատի կեղևից 3գ և 5 օր` օրական 1 անգամ ծամել` ուղեղի անոթների կարծրախտի և մտքի պայծառացման համար:
5. 4 գ ընկուզենու մումիայի վրա ավելացնել 40 գ մեղր և խմել` լյարդի և փայծաղի բորբոքումների, արյան մաքրման, զարկերակային ճնշման բարձրացման, մարսողական ուդու խանգարումների, արյունախխման, ոսկրային հյուսվածքի բորբոքումների բուժման համար:
6. Ընկուզենու տերևի մզվածքով բերանի խոռոչը ողողել` նշիկների բորբոքումների, բերանի խոռոչի բորբոքումների բուժման համար:
7. Ընկուզենու տերևներն աղալ, սպանդով և մեղրով շաղախել ու դնել կրծքագեղձի բորբոքումներին` դրանց բուժման համար:
8. Ընկուզենու տերևները և կեղևը միասին աղալ և օրը 3 անգամ 5-ական գ խմել` միզարգելության բուժման համար:
9. Ընկուզենու տերևներն աղալ, խաղողի հյութով եփել, քամել և կո¬կորդը ողողել` ատամների թուլությունը, վահանաձև գեղձի բորբոքումների բուժման համար:
10. Ընկուզենու ձեթից օրը 3 անգամ 1-ական թեյի գդալ խմել` երիկամների բորբոքումների, նստանյարդի ցավերի, սեռական թուլության բուժման համար: Ընկույզի ձեթը քսել սննդախանգար խոցերին և մաշկի ճաքերին` դրանց բուժման համար: