ՑԻՆՆԱԾԱՂԻԿ - ZINNIA - ЦИННИЯ

Պատկանում է բարդածաղկավորների ընտանիքին։ Հայրենիքը Մեքսիկան է։ Կրում է գերմանացի բուսաբան Ցիննիի անունը։ Միամյա բույս է։ Տարբեր այլ տեսակների ու սորտերի բարձրությունը տատանվում է 20—90 սմ֊ի սահմաններում։ Մշաշության մեջ առանձնապես լայն չափով տարածված է նրբագեղ ցիննածաղիկը (Z. elegans Jacq.), որն ունի ինչպես հասարակ (simplex), այնպես էլ լիաթերթ (flore pleno) ծաղիկներ։ Դրանք կոպիտ են, զանազան չափի, հիմնականում մուգ կարմիր, մանուշակագույն, ոսկեգույն, վարդագույն, բաց դեղին և այլ գույների։ Լիաթերթ ցիննածաղկի ծաղկաբույլերը լինում են խողովակաձև (Z. el. tubulosus) և լեզվակավոր (Z. el. ligulosus):

Միակության մեշ ավելի շատ տարածված է լեզվակավոր ցիննածաղիկը, որը այլ կերպ կոչվում է նաև (Z. el. plenissima): Այս խմբի բույսերը տալս են այնպիսի ծաղիկներ, որոնք հիշեցնում են գեորգենիի, գայլարդիայի, քրիզանթեմի կամ նարգիզի ծաղիկներ։

Լեզվակավորներն ըստ բույսերի բարձրության բաժանվում են հինգ խմբի

ա) հսկա ցիննածաղիկներ (Z. el. gгandifloгa robusta plenissima), որոնց բարձրությունը հասնում է մինչև 90 սմ֊ի, ծաղկաբույլնրը խոշոր են բազմագույն:

բ) սովորական լիաթերթ ցիննածաղիկներ (Z. el. flora-pleno), 70 սմ բարձրության,

գ) կարճահասակ ցիննածաղիկներ (Z. el. fl. pl. pumila), 40 ամ բարձրության,

դ) գաճաճ ցիննածաղիկներ (Z. ei. liliput), 30 սմ բարձրության,

ե) կարճահասակ, գաճաճ ցիննածաղիկներ (L. el. Zwerg-Liliput), 20 սմ բարձրության։

Ցիննածաղիկների բոլոր տեսակներն Էլ բուրմունքից զուրկ են։ Օգտագործվում են ինչպես ծաղկային ձևավորումներում, այնպես Էլ ծաղկեփնջերի համար: Բարձր տեսակները տնկում են բույսը բույսից 35—40, իսկ միջակները և ցածրերը` 15-25 սմ հեռավորության վրա:

Ջերմասեր և լուսասեր բույս Է։ Հողի նկատմամբ այնքան Էլ պահանջկոտ չէ, սակայն համեմատաբար լավ է աճում սննդանյութերով հարուստ հողերում։ Ամռան ընթացքում Երևանի պայմաններում ոռոգումը տրվում է առատ։ Ծաղկումը սկսվում է հունիսի վերջերից և տևում մինչև ուշ աշուն։ Բազմանում է սերմերով, դրանք անհրաժեշտ է հաճախակի հավաքել, քանի որ թռչունները մեծ սեր ունեն ցիննածաղկի հասունացած սերմերի նկատմամբ և մասսայաբար ոչնչացնում են։ Սերմնակալած զամբյուղները հավաքում են, չորացնում և ձեռքով տրորելով սերմերբ առանձնացնում։

Լիաթերթ ծաղիկներից հավաքած սերմերը մեծ մասամբ խողովակաձև են, քիչ թե շատ հաստ, սուր կողերով ու գլխիկով, երբեմն թեթև կորացած, դարչնագույն։ Ծլունակությունը պահպանում են 3-4 տարի, ծլում են 4—6 օրվա րնթացքում, երբեմն Մի քիչ ավելի ուշ, անհավասար։

Միաթերթ ծաղկաբույլերի սերմերի ձևը նման Է վահանակների, տափակ են, մուտավորապես 4 մմ երկարության և 2 մմ լայնության, դորշ դարչնագույն։ Մեկ գրամում պարունակվում Է մոտավորապես 130—140 հատիկ։ Ցանքը ջերմատներում կատարվում Է մարտի սկզրներին ցանքարկղերի մեջ կամ ուղղակի կիսատաք ջերմոցի գրունտում, ցանքի համար նախատեսված սովորական հողի մեջ։ Ցանքը կարելի Է կատարել նաև բաց գրունտում։ Սածիլները դաշտ փոխադրելիս ցանկալի է տնկումը կատարել հողագնդիկով։ Ցիննածաղիկը հնարավոր է հողագնդիկով փոխադրել-վերատընկել նույնիսկ ծաղկած վիճակում։ Այլ տեսակներից մշակության մեջ հանդիպում են Z. Haageana Regl.֊ի այլ տեսակ Z. H. Hybrida֊ի տարբեր սորտերբ: