ԱՂՏՈՐ ՍՈՎՈՐԱԿԱՆ - СУМАХ

Բազմամյա կիսաթուփ է կամ ծառ, պատկանում է աղտորազգիների ընտանիքին: Բազմամյա ճյուղերի կեղևը դարչնագույն է, երկայնական շերտերով անջատվող: Ընձյուղները մոխրադարչնագույն են, կոշտ և խիտ մազմզուկապատ: Տերևները կենտ փետրաձև են` կազմված տերևիկներից: Աշնանը տերևները ստանում են վառ նարնջագույն կամ բոսորագույն երանգ: Շաղիկները մանր են, կանաչասպիտակ: Աղտորը ծաղկում է հունիս-հուլիս ամիսներին: Պտուղը հասունանում է սեպտեմբերին: Լուսասեր է, չորադիմացկուն, հողի նկատմամբ ոչ պահանջկոտ:
Քիմիական բաղադրությունը: Աղտորի տերևները պարունակում են 25-33% դաբաղանյութեր, որից 15%-ը տանին է:
Օգտագործման եղանակները: Բժշկության մեջ օգտագործում են աղտորի տերևները և պտուղը:
Ռուսական բժշկության մեջ օգտագործել են լուծի, միզապարկի բորբոքումների, խոցերի, լնդախտի բուժման համար:
Հայկական բժշկության մեջ օգտագործվել է թքագեղձերի կենսագործունեության խանգարման, սրտխառնոցի, բերանի խոռոչում խոցերի, տեսողության վատացման, բշտիկային ցաների, սննդախանգար (տրոֆիկ) խոցերի, բորոտության, քոսի, չարորակ ուռուցքների, աղեստամոքսային խոցերի, միզասեռական օրգանների բորբոքային հիվանդությունների բուժման նպատակով:
1. Աղտորի տերևներն աղալ, քամել, ստացված մզվածքով բերանի խոռոչը ողողել` խոցերի և բորբոքումների բուժման համար: Այդ նույն մզվածքից կարելի է թրջոցներ դնել սննդախանգար խոցերի, ականջի խոցի վրա, բորի, քոսի տեղերում:
2. Աղտորի պտուղն աղալ, գինու քացախով շաղախել և օրը 3 անգամ 1-ական ճաշի գդալ խմել` լուծի, աղեստամոքսային խոցերի, միզասեռական օրգանների բորբոքումների բուժման համար:
3. 10 գ աղտորի պտուղն աղալ, վրան ավելացնել 5 գ յոթ եղբոր արյուն (բույս է), 5 գ խունկ, 10 գ հայկավ, ապա վարդի յուղով շաղախել և քսելու ձևով օգտագործել սննդախանգար խոցերի, չարորակ ուռուցքների բուժման համար: Այդ նույն պատրաստուկը կարելի է օգտագործել խմելու ձևով` օրը 3 անգամ 2-ական գ, նույն հիվանդությունների բուժման համար:
4. Աղտորի խեժը մանրացնել և ցանել սննդախանգար խոցերի վրա, բուժման նպատակով:
5. 100 գ աղացած աղտորի տերևների վրա ավելացնել 500 գ ջուր և եռացնել 15 րոպե, ապա քամել ու ստացված հեղուկով հոգնաներ անել` հաստ աղիքի ուռուցքների և բորբոքումների բուժման համար:
6. Աղտորի տերևները պտուղների հետ միասին աղալ, քամել և ստացված մզվածքով կատարել միզապարկի ողողումներ` միզապարկի բորբոքումների և խոցերի բուժման համար:
7. Աղտորի պտուղներից օրը 3 անգամ հինգ հատ ուտել սրտխառնոցի, ծարավի զգացման, ստամոքսի լորձաթաղանթի բորբոքման բուժման համար (ըստ Ամիրդովլաթի): Աղտորի փոխարինողն ազոխն է, իսկ հակաթույնը` կերտի արմատի մզվածքը: