ՄԿՆՍՈԽ - ՎԱՅՐԻ ՍՈԽ - ԱՐՋԻ ՍՈԽ - МЕДВЕЖИЙ ЛУК

Բազմամյա խոտաբույս է, պատկանում է շուշանազգիների ընտանիքին: Մկնսոխի ցողունն ուղղաձիգ է, համարյա եռակողմ, բարձրությունը հասնում է 0,5-1,5 մ-ի: Սոխուկը փոքր է, սպիտակ, արտաքինից ծածկված թափանցիկ թեփուկով: Հիմնական ցողունից աճում են երկար կոթուններով երկու տերևներ, որոնք էլիպսւսնշտւսրաձև են: Տերևների վերևի մասը` բաց կանաչ: Ծաղիկները բաղկացած են վեց նեղ, կապտասպիտակավուն, էլիպսաձև ծաղկաթերթերից: Առէջները վեցն են, ունի մեկ վարսանդ: Տերևները դասավորված են ցողունի վերին մասում` երկար ծաղկակոթունների վրա և առաջացնում են ծաղկահովանոց: Բույսը ծաղկում է մայիս-hունիս ամիսներին:
Քիմիական բաղադրությունը: Վայրի սոխի տերևները և սոխուկը պարունակում են մոտ 0,07% եթերային յուղ, որի բաղադրության մեջ մտնում են ալիսուլֆիդներ և ալիպոլի սուլֆիդներ, սապոնին, միկրոտարրեր, ալկալոիդանման նյութեր, վիտամիններ և կապտաթթու:
Օգտագործման եղանակը: Բժշկության մեջ օգտագործել են մկնսոխն ու սերմերը:
Բուլղարական բժշկության մեջ մկնսոխն օգտագործել են ախորժակի բացակայության, լուծի, մարսողական ուղու խանգարումների, աղիքների և ստամոքսի բորբոքումների, անոթային կարծրախտի, զարկերակային արյան ճնշման բարձրացման բուժման համար, իսկ նախապաշտպանական նպատակով` գրիպի բուժման համար:
Հայկական բժշկության մեջ մկնսոխն օգտագործել են ենթաստամոքսային գեղձի բորբոքումների, հոգնածության, կապույտ հազի, ձգձգվող թոքային խոդովակախտի, լուսնոտության, շնչարգելության, աղեստամոքսային ուղու խանգարումների, խալերի, պեպենների, մաշկային ցաների, եղունգի խոցի, օջախային մազաթափության, բորոտների, ջղացավության բուժման համար:
1. 24 գ մկնսոխի վրա ավելացնել 100 գ ձիթապտղի յուղ, դնել կրակին և 10 րոպե եռացնել, որից հետո քամել և քսել ոտքերի ներբաններին` հոգնածությունը անցկացնելու համար:
2. Մկնսոխի սերմերը ծեծել, գինով շաղախել, մեկ գրամանոց հաբեր պատրաստել և օրը 3 անգամ 1-ական հաբ խմել` ենթաստամոքսային գեղձի բորբոքումները բուժելու համար:
3. Մկնսոխն աղալ, քամել և մզվածքը թողնել, որ թթվի, ապա ուտելուց հետո 3 անգամ 1-ական թեյի գդալ խմել` մարսողական ուղու խանգարումների, թոքային խոդովակախտի, շնչարգելության բուժման համար:
4. Մկնսոխը ծեծել, ձվի դեղնուցով շաղախել և քսել պեպեններին, խալերին` դրանք անցկացնելու համար: Այդ նույնը կարելի է օգտագործել բորոտներին բուժելու համար:
5. Մկնսոխը մանրել, վրան ավելացնել խաղողի հյութ այնքան, որ ծածկի և թողնել վեց ամիս մնա, հետո քամել և օրը 3 անգամ 1-ական ճաշի գդալ խմել` կապույտ հազի, լուսնոտության, ձգձգվող թոքային խողովակախտի, աղեստամոքսային ուղու խանգարումների, շնչարգելության բուժման համար:
6. Մկնսոխը խորովել և քսել պեպեններին, խալերին, սպիտակ բծերին, մաշկի ցաներին, օջախային մազաթափության, եղունգի խոցի, բորոտությւսն, ջղացավության բուժման համար:
7. 12 գ ստվերում չորացրած մկնսոխի վրա ավելացնել 120 մլ գինու քացախ և 7 օր թողնել արևի տակ, հետո քամել, օրը 3 անգամ (ուտելուց հետո) 1 թեյի գդալ խմել այդ խառնուրդից` բերանի տհաճ հոտն անցկացնելու համար:
8. Օրը 3 անգամ 1-ական գ մկնսոխ ուտել` գլաուկոման բուժելու համար (ըստ Ամիրդովլաթի):
Մկնսոխի հակաթույնը վայրի վիկի քուշնայի ալյուրն է, իսկ փոխարինողը` կապարի արմատի կեղևը:
Մկնսոխը անպայման պետք է մաքրել փայտե դանակով և մաքրելուց հետո այն դնել խմորի մեջ, կավապատել ու նոր միայն եփել Խորոված մկնսոխն օգտագործելիս պետք է վրայից թարմ կաթ խմել, թունավորումից խուսափելու համար: