ԽՈԼՈՐՁ - ՇԱՆ ՁՈՒ - ЯТРЫШНИК

Բազմամյա խոտաբույս է, պատկանում է խոլորձազգիների ընտանիքին: Արմատն ուղղաձիգ է, որի վրա կա երկու հատ ձվանման գոյացություն: Ցողունն ուղղաձիգ է, ունի 20-40 սմ բարձրություն, որի վերին մասում գտնվում է ծաղկեփունջը: Տերևները երկարավուն են, նշտարաձև, հակված դեպի ներքև և ջղավոր, որոնք դասավորված են զուգահեռ կամ աղեղնաձև: Տաղիկները հասարակ են, շրջապատված ծաղկաբաժակով, որը բաղկացած է վեց ոչ միատեսակ տերևներից: Առէջը մեկն է, վարսանդը նույնպես մեկ հատ է, որն ունի թելեր և ամրացված երկու գեղձեր: Պտուղը եռակար պարկիկ է:
Քիմիական բաղադրությունը: Չորացած պալարները պարունակում են լորձանյութեր, սպիտակուցային նյութեր, օսլա, խեժանյութեր և հանքային աղեր: ևորձանյութի բաղադրության մեջ կա բարձր մոլեկուլային պոլիսախարիդ` մանին, որի տրոհվելուց անջատվում է մանինոլին: Ցողունում և տերևներում հայտնաբերված են կարոտին, կվերցիտին, կումարին և այլ գլիկոզիդներ:
Օգտագործման եղանակը: Բժշկության մեջ օգտագործել են խոլորձի պալարները:
Ռուսական բժշկության մեջ խոլորձն օգտագործել են հաստ աղիքի բորբոքումների, ստամոքսի խոցի ու բորբոքումների, ինչպես նաև թունավորումները բուժելու համար: Բուլղարական բժշկության մեջ խոլորձն օգտագործել են դիզենտերիայի, լուծի, թոքային խողովակախտի, աղեստամոքսային ուղու լորձաթաղանթի բորբոքումների բուժման համար:
Հայկական բժշկության մեջ խոլորձն օգտագործել են սեռական թուլության, թարախակալված վերքերի, անընդհատ սերմնարտադրության, սնկային հիվանդությունների, խորանիստ թարախային ուռուցքների, բերանի ուռուցքների, խոցերի, սննդախանգար խոցերի, սուր և ձգձգվող թոքային խողովակախտի բուժման համար:
1. Խոլորձի պալարները թարմ վիճակում աղալ, 5 գ-ի վրա ավելացնել 200 մլ եռացրած կաթ և օրը 3 անգամ 70-ական գ խմել` սեռական թուլության, անընդհատ սերմնարտադրության բուժման համար:
2. Պալարները թարմ վիճակում աղալ և քսել սովորական ու սննդա-խանգար խոցերին, խորանիստ թարախային ուռուցքներին` դրանք բուժելու համար:
3. Չոր խոլորձն աղալ և օրը 3 անգամ 1-ական գ, կաթով խմել` սեռական թուլությունը, անընդհատ սերմնարտադրությունը և լուծը բուժելու համար:
4. Պալարները մի քիչ ծամել և պահել բերանում` բերանի ուռուցքները, բորբոքումները, հիվանդ լնդերը բուժելու համար:
5. 10 գ խոլորձի պալարներն աղալ, ավելացնել 5 գ խունկ, 200 գ խնոցու կարագ, 25 գ մեղրամոմ, 25 գ շաքար, 5 գ եզան լեզվի արմատ (հավաժիվի), դնել մեղմ կրակի վրա, 1 ժամ եռացնել, ապա քամել ու քսել սննդախանգար խոցերին, քաղցկեղին (գանգրենա), թարախակալված վերքերին, բորբոքային ուռուցքներին` դրանք բուժելու համար:
6. 10 գ պալարներն աղալ, վրան ավելացնել 200 մլ եռացրած ջուր, թողնել 30 րոպե և օրվա ընթացքում խմել` սուր և ձգձգվող թոքային խողովակախտի շնչառական օրգանների բորբոքումների, լուծի, ստամոքսաղիքային բորբոքումների, դիզենտերիայի բուժման համար: