ԶՐԵՎԱՆԴ - ՈՐԴՆՏԱԿ - ԳՈՄՇՈՒԿ - КИРКАЗОН

Բազմամյա խոտաբույս է` զրվանդազգիների ընտանիքից: Արմատները կարճ են, սողացող; Ուղղաձիգ, չճյուղավորվող, ակոսավոր, մերկ ցողունով: Ցողունը հանգուցավոր է: Հանգույցներից դուրս են գալիս տերևները, որոնք հերթական են, երկարակոթուն, սրտաձև կամ բողբոջաձև, դեղնականաչավուն, ստորին կողմից դուրս եկած ջղիկներով: Վերևից տերևները ավելի մուգ են, իսկ ներքևից` բաց գույնի: Շաղիկները խմբերով հավաքված են տերևածոցերում: Ծաղկապատյանը խողովակաձև է, ներքևի մասը մի փոքր փքված, վերևի մասը` երկարացած` լայն լեզվի ձևով: Պտուղը կլորավուն է, տանձանման, տուփիկով, բազմաթիվ սերմերով: Ծաղկում է գարնան կեսին և ամռան սկզբին:
Քիմիական բաղադրությունը: Զրվանդը պարունակում է ալկալոիդներ, տանին, եթերային յուղ, խեժանյութեր և դառը նյութեր:
Օգտագործման եղանակը: Բժշկության մեջ օգտագործել են բույսի վերգետնյա մասն ամբողջությամբ:
Բուլղարական բժշկության մեջ զրվանդն օգտագործել են վերքերը և մաշկային ցաները բուժելու համար:
Հայկական բժշկության մեջ զրվանդն օգտագործել են լսողության վատացման, փայծաղի ուռուցքի, հոդացավերի, լուսնոտության, սննդախւսնգւսր խոցերի, փայտացման (տետանուս), արգանդի բորբոքումների, լյարդի (վիրուսային) հիվանդությունների, դաշտանի խանգարման բուժման համար:
1. Զրվանդն աղալ, քամել և մզվածքից օրը 3 անգամ 1-ական թեյի գդալ խմել` փայծաղի ուռուցքների, լսողության վատացման, ստամոքսի խանգարումների բուժման համար:
2. Զրվանդի մզվածքին հավասար քանակությամբ մեղր խառնել և քսել հոդատապին և սննդախանգար խոցերին` դրանց բուժման համար:
3. 200 գ զրվանդի մզվածքին ավելացնել 50գ մեղր և 50գ մանուշակի ձեթ ու օրը 3 անգամ 1-ական ճաշի գդալ խմել` փայտացման (տետանուս) և լուսնոտության բուժման համար:
4. 15 գ զրվանդի մզվածքի վրա ավելացնել 3 գ պղպեղ, 3 գ զմուռ, լավ խառնել, մեղրով շաղախել, 1-ական գրամանոց հաբեր պատրաստել ու օրը 3 անգամ 1-ական հաբ խմել` լյարդի մասնրէային հիվանդությունների, դաշտւսնի խանգարման, կրծքավանդակի բորբոքային հիվանդությունների, ւսիգւսնդի բորբոքումների բուժման համար:
Զրվանդը խիստ հակացուցված է օգտագործել հղիության ժամանակ, քանի որ առաջ է բերում հղիության ընդհատում: